Mimari proje tasarımı uzun ve karmaşık bir süreçtir. Hele ki söz konusu proje bir villa tasarımı olduğunda işin duygusal yoğunluğu oldukça fazlalaşır. Aileniz için hayalini kurduğunuz yaşam biçimini şekillendirmek başlı başına ustalık gerektirir, eğer ki standart ve basmakalıp şablonlar üzerinden ilerlemek istemiyorsanız!
Bundan önceki binlerce yılda da insanlar yuvalarını tasarladılar, inşa ettiler, içinde yaşadılar, değiştirdiler, yıktılar, sattılar. Hatta bunu mimarsız, belki de çoğu zaman bir ustaya bile ihtiyaç duymadan kendi başlarına yaptılar. Günümüzde bir çok bölgede de aslında bunun benzer üretim ve kullanım süreçlerini görüyoruz da. Ama konumuz bunlardan farklı.
Modern insanın, modern ailenin, bir hevesle ve uzmanlar eliyle, yüksek maliyetlerle sahip olmaya çalıştığı yapılardan bahsedeceğiz bugün.
Gayrimenkul çoğunlukla bir insanın yada bir ailenin hayatları boyunca yapabilecekleri en büyük yatırımdır. Günümüz modern toplumu, yaşam biçimi, hevesleri, bürokrasisi ve yapım sistemleri bu konuyu pahalılığının yanında daha da karmaşık hale getirmiş durumdadır. Yalın ve minimalist yaklaşımlar bulunmakla birlikte çoğu zaman villa sahibi olmak bir serüvendir ve bunu gösterebilmek, anlatabilmek bir serüven haline getirmek sürecin de istenen bir parçası olur. İşte, villanızın tasarım süreci tüm bu karmaşıklığın estetik, şık, düzenli ve ekonomik bir şekilde çözümlendiği, planlandığı, tasarlandığı ve hesaplandığı en önemli aşamadır.
Villanızın konumunu belirlediniz, ihtiyaç ve isteklerinizi tespit ettiniz, bütçenizi yaklaşık olarak denkleştirdiniz ve hayalini kurduğunuz yuvanın artık gözlerinizin önünde canlanmasını bekliyorsunuz. Bu aşama mimarınızın gerçek anlamda sahneye çıktığı ve bir orkestra şefi gibi kontrolü ele aldığı bölümdür.
Bir mimarla daha önce hiç çalışmamış olabilirsiniz. Hatta daha önce hiç bir mimarla tanışmamış da olabilirsiniz. Daha önce hiç bir yapıya alıcı gözle bile belki bakmamış dahi olabilirsiniz. Bu eksikliklerin hepsi size uygun bir mimarla çalışma imkanı bulabilirseniz belki de sizin için bir artıya dönecektir. İyi bir çevre, iyi bir tasarım anlayışı, iyi planlama ne yazık ki şehirlerimizde nadir olarak yakalayabildiğimiz ayrıcalıklar. İçinde yaşadığımız şehirler bu anlamda iyi bir sınav veremiyor. Mimarların da bunda payı yok değil. Dolayısıyla mimari tasarım sürecine geçmeden size uygun ve doğru bir mimarla çalışmayı öncelikle hedeflemenizde fayda var. Mimari tasarım uzun bir süreç. Algıları açık, hedefleri net, malzeme ve sistem bilgisine haiz, koordinasyon gücü yüksek, iletişimi kuvvetli ve iyi bir tasarım anlayışına sahip bir mimarla çalışmak getireceği ek maliyetlere göre size bir çok öngöremediğiniz avantaj sağlayarak sizin için çok daha büyük bir değer yaratacaktır.
Peki sizin için doğru mimar nasıl seçilir?
Bu konu önemlidir çünkü mimarınızla aranızdaki iletişimi inşa etmeden güzel bir bina inşa etmeniz genelde mümkün olmaz. Mimar seçmek önemlidir çünkü belki de hayatınızın en önemli yatırımını kalem kalem hesaplayacak, santim santim planlayacak, tasarım ve inşa süreciniz boyunca size rehberlik edecek, vizyonunuzu genişletecek, ihtiyaçlarınıza ve arzularınıza yanıt verecek tasarım çözümlerini sunacak kişidir mimar. Hayatınızın belki de en önemli yatırımının nasıl görüneceğini belirleyecek kişidir mimar. Görünüş önemlidir. Bizlerin mekanları, binaları, şehirleri biçimlendirdiğimiz gibi zamanla yarattığımız bu mekanlar, binalar, şehirler de bizleri biçimlendirir, yeni bir biz yaratır. Mimarınız kendinizi nasıl inşa edeceğinize yardımcı olacak kişidir. Belli bir süre yakın çevrenizin bir parçası olur. Sizin için dertlenir, sizin için hayal kurar, sizin için üretir, tartışır, müzakere eder, pazarlık yapar.
Hayallerinizi gerçeğe dönüştüren ekibin en önemli ismidir mimar. Ekibin şefidir.
Mimarınızı seçmeden önce ne düzeyde bir yapıya sahip olmayı istediğinizi belirlemelisiniz. Klasik mi, modern mi, avangard mı, minimalist mi. Bunun yanında mimarınızın size gerçek anlamda ne mesafede olmasını istediğinizi de belirlemelisiniz. Nerede olursa olsun alanında en iyi mimarla mı çalışmak istiyorsunuz yoksa her aradığınızda yanınızda olacağından emin olduğunuz bir mimarla mı? Genç ve dinamik, sizin ısrarlarınıza ve kaprislerinize her an yanıt verebilecek başarıya aç bir mimarla mı çalışmak istersiniz yoksa rüştünü ispatlamış, hiç bir çizdiğini tartışmaya dahi açmayan bir mimarla mı? Butik ve kendi yağıyla kavrulan kendinizi daha yakın hissedeceğiniz alçak gönüllü bir mimarlık ofisi mi aradığınız yoksa onlarca mimarın çalıştığı, her iş için uzmanlaşmış bir ekibin yer aldığı kurumsal ve marka bir ofis mi? Öncelikle buna karar vermelisiniz. Çünkü karakter uyumu ve iletişimde senkronizasyon sağlayamadığınızda mimarınızla yaşayacağınız süreç tabiri caizse bir serüven yerine gerilim filmine dönüşebilir.
Mimarınızı seçerken kişisel karakter boyutunun yanında sahip olacağınız binanın bir esere dönüşüp dönüşmeme arzusunu da yoklamalısınız içinizde. Tüm iş bittiğinde içinde yaşayacağınız yapının literatüre geçmiş, ders olarak okutulan bir esere dönüşebilme ihtimali sizi heyecanlandırıyorsa bu konuda kendini ispatlamış isimlerle çalışmak belki de aradığınız karar noktasıdır.
Hangi karakterde bir mimarla çalışacak olursanız olun bakmanız gereken en önemli diğer bir husus da tabi ki incelediğiniz mimarların portfolyosudur. Yani bundan önceki projeleridir. Sonuçta bir mimar arayışınızın sebebi iyi bir mimari projeye sahip olmak olduğuna göre belki de ilk yapacağınız şey çeşitli online platformlardan mimarların projelerini incelemek olacaktır.
Günümüzde hem arama motorları hem de sosyal medya uygulamaları her merak edilen konuya en uygun içerikleri kullanıcıların önüne anında getirmektedir. Öyle ki bazen bu içerik bolluğu kafa karıştırıcı bile olabilmektedir. Online ortamlardaki diğer bir büyük tehlike de aranan içerikle ilgili doğru ve yanlış bilgiler arasında kafa karışıklığına düşmek olabilir. Bu kısımları atlatabilmek için en doğru olan yöntem mimarların kendi sitelerinden portfolyolarını incelemek, ve birebir bu mimarların ofislerine giderek kendilerini çalışma ortamlarında gözlemlemektir. Burada yapacağınız gözlemler ve incelemeler ardından mimarların daha önce yaptıkları projelerde verdikleri referanslar ile görüşerek kendileri hakkında var olan izlenimleri öğrenmek de karar verme sürecinde size yardımcı olacaktır.
Mimar seçimi ile ilgili kararınızı verme sürecinde görüşeceğiniz mimarlara onlardan ne beklediğinizi, ihtiyaç ve isteklerinizi, bütçenizi, size nasıl yardımcı olabileceklerini açık açık ve maddeler halinde sorun. Size detaylı ve kademeli birer teklif vermelerini isteyin. Bu tekliflendirme süreci dahi görüştüğünüz mimarlık firmalarının işe ne kadar sıcak baktıkları, o andaki yoğunluk durumları, konsantrasyonları, profesyonellik anlayışları ve işe hakimiyetleri ile ilgili size bir çok hazır bilgi sunacaktır. Bazı mimarların işi almak için bedelsiz ön tasarım yapmaya razı bile olduklarını göreceksiniz. (Bedelsiz tasarım yapılması konusunda olumsuz görüşümüz olmakla birlikte bu durum hayatın bir gerçeği olarak göz önünde bulundurulması gereken bir konudur.)
Mimarınızı seçerken proje hizmet bedeli kesinlikle tek karar verme sebebiniz olmasın. Mimarlık hizmet bedellerini belirleyen çeşitli hesaplama yöntemleri olmakla birlikte ismi duyulmuş mimarlık firmalarının dahi bazen komik rakamlara proje yaptıklarını görmek sizi şaşırtmasın. Bu noktada bir mimar olarak söyleyebileceğimiz en önemli şey kendi mesleğinin değerine dikkat etmeyen bir mimarın sizin yuvanızın tasarımına, projesine ve yapımına ne kadar dikkat edebileceği ve kaliteli hizmet sunabileceği ile ilgili kuşkuları taşımanızın sağlıklı olacağıdır.
Mimarlık hizmet bedeli ile ilgili farklı hesaplama yöntemleri bulunmaktadır. Bazı mimarlar toplam yapım maliyeti üzerinden belirli bir orana göre tasarım ve hizmet bedeli belirler, bazı mimarlar (adam x saat) hesabı ile çalışırlar. Bazı proje gruplarının hazırladıkları pafta sayısına göre proje hizmet bedeli belirlediği de sık görülen bir uygulamadır.
Tasarım ve proje bedelinin kapsamı, büyüklüğü, süresi işin maliyetini etkileyen önemli konulardır. Mimari projenin yanı sıra iç mimari proje, statik, elektrik ve mekanik mühendislik projeleri, peyzaj tasarımı, aydınlatma tasarımı, havuz projesi, yeşil bina çözümleri, akustik çözümler vb. gibi tasarım konu başlıkları ve bunların konsept tasarım, ruhsat projeleri, uygulama projeleri, ihale dosyası hazırlanması gibi aşamalarına dair süreç başlıkları tasarım ve proje hizmet maliyetinizi etkileyecek unsurlardır. Mimarınızı belirleyeceğiniz süreçte doğru bir kıyaslama yapabilmek için teklif aldığınız her mimardan benzer şartlar dahilinde teklif vermesini istemeniz yararlı olacaktır. Alacağınız tekliflerde revizyon şartları ve resmi süreçlerin yönetilmesi ile ilgili konularda da anlaşmayı düzenleyen maddeler bulunması yerindedir. Tasarım süreci ile birlikte farklı disiplinlerdeki projelerin koordinasyonu, yapım sürecindeki kontroller ve yapım sonrası imalatın denetlenmesi de mimar seçimi sürecinde görüşülmesi gereken önemli noktalardır. Bu konularda tecrübeniz yok ise benzer bir proje deneyimi geçirmiş bir yakınınızdan tavsiye almak yada uzman bir danışman tutmak faydalı olabilecektir.
Diğer önemli bir seçim yöntemi ise belirlediğiniz mimarlar arasından bir kaçına, görece daha az bir bütçe karşılığı konsept tasarım çalışması yaptırarak hem tasarım kabiliyetine, hem sizi anlama ve çözüm üretme arzusuna hem de aranızdaki iletişimin şekline bakıp kesin seçimi bu süreçten sonra yapmaktır. Bu sayede hem tüm süreci riske etmemiş olursunuz, hem süreç hakkında genel bir kanaatiniz oluşmuş olur hem de makul bir bedel karşılığında birkaç tasarım alternatifine birden sahip olmuş olursunuz.
Mimarınızda beklediğiniz karakter özelliklerine, ekip yapısına, ofisine ve toplantı şartlarına, maliyetine, mimari hizmetin kapsamına belki ön tasarım hizmeti alarak belki tavsiyeyle belki de tamamen iç görünüz ile artık karar verdiniz. Yani artık oyuncuların sahne alma zamanı!
Ve, MOTOR!
Mimarınızın yapması gereken ilk şey proje ile ilgili mümkün olduğunca veri toplamaktır. Eğer varsa tasarım özetinizi inceler; proje ile ilgili tüm resmi dokümantasyonu tarar; arsanın boyutları, şekli, yapısı ve imkanları ile ilgili her noktaya hakim olur; beklentilerinizi ve ihtiyaçlarınızı anlar; coğrafi ve iklim özelliklerini deneyimler; çevreyi gözlemler.
Sizi dinlemek mimarınızın işe başlarken yapacağı en önemli şeydir. Villanız sizi temsil edecektir. Sizin hayatınıza ve karakterinize göre şekillenecek olan yapıyı görünür kılabilmesi için mimarınızın önce kelime kelime, cümle cümle sizi tanıması gerekir. Projeyi kalem ve kağıtla, yazılımla, maketle ayağa kaldırmadan önce mimarınız sizinle aynı duyguları yaşayacak boyuta gelmelidir. Bunlar laf kalabalığı gibi gelmemelidir. Gerçek mimari, yapı yapma sanatıdır. Ve gerçek sanat; azme ve bilgiye duyguyu katabilecek ustalıkla ortaya çıkar.
Mimarınız gerekli ön çalışmaları yaptıktan sonra tasarım özetine uygun olarak ilk planlama ve kütle çalışmaları ile yapının araziye oturumunu sağlamaya çalışır. Bazı projelerde arsa özelliklerinden dolayı oturum neredeyse zaten belirli gibidir, bu noktada mimarınızın ilk başlayacağı şey detaylı fonksiyonel yerleşimler olabilir, bazı projelerde ise tam tersine, arsa öyle özellikler gösterir ki üzerinde tasarım için sınırsız imkanlar sunabilir. Bu noktada doğru referansları yakalayabilmek mimari ustalığın göstergesidir.
Mimari tasarım sınırsız değildir. Usta tasarım sınırlar dahilinde rasyonel çözümlerle ortaya çıkar. İyi mimar akılcı ve yaratıcı sorgular ile tasarımı olgunlaştıracak sınırları tespit etmeye çalışır. İyi mimar bir hafiye gibi boş parselde doğru tasarımın peşinde koşar. Mimarın üslubu ve deneyimleri bu noktada yaratıcı ip uçları bulmasına yardımcı olur.
İyi mimar projeyi zorlaştıran etmenlere yaratıcı düşünce ile tasarımın asli bileşeni olacak çözümler getirebilir. Örneğin engelli bir bireyin yaşadığı ev için rampalar tasarlayarak yapıya dinamik bir form verebilir. Yada oldukça dik bir yamaçta bulunan bir villaya büyük teraslar ve sonsuz havuzlar yaparak sınırsızlık hissi katabilir. İyi mimar tasarımın duygu boyutunu hiçbir zaman ihmal etmez.
Temel yerleşim araştırmaları, ihtiyaç ve arzularınıza uygun olarak temel planlama çalışmaları ve mimari tarz ile ilgili bazı ön çalışmaları hazırlayan mimarınız görüşlerinizi almak için size konsept tasarım sunumunu yapar. İyi bir mimar, proje sunumunu görsel bir şölene dönüştürür. Mimarınızla toplantılarınız size ruhani bir deneyim yaşatır. Mimarınız size sizin duygularınızı tasarım üzerinden geri yansıtır. Hissettikleriniz ile tatmin olmuşsanız sonraki aşamaya geçersiniz. Ama planlamada, ama görünüşlerde, ama temel kararlarda eğer size tam uymayan noktalar var ise bunları mimarınıza büyük bir açıklıkla ve şeffaf bir biçimde anlatmalı onu yönlendirmeli ve belki de daha üretken olması konusunda destek vermeli hatta teşvik etmelisiniz.
Villa projelerinde genellikle plan tasarımları büyük bir sorun teşkil etmez. Bu aşamada yaşanabilecek en büyük sorun tasarım sürecinde aile bireylerinin ihtiyaç ve beklentilerinin karşılanıp karşılanamamasıyla ilgili iç çatışmalar olur. Bu sık görülen bir durumdur. Öngörülen mekan ihtiyaçları ve boyutları proje detaylandırılmaya başlandığında diğer başka önceliklerden dolayı belki daha az belki daha fazla olmak zorunda kalabilir. Kat planlarının tasarımında optimizasyon önemli bir adımdır. Yapısal ve mühendislik zorunlulukları nedeniyle bazen çocuk odası istenen yerde olmaz, bazen misafir odası beklenenden geniş olur, bazen merdiven evinde yeterli galeri boşluğu yaratılamaz. Ama genellikle bu gibi plan çözümüne dair konular birkaç toplantıdan ve plan alternatifinden sonra yerine oturur. İyi bir mimar iyi planlar üretir. Fonksiyonel ve mühendislik hatalarının oluşmaması iyi bir mimarinin temel taşlarıdır.
Villanızın cephesinin tasarlanması; hem planlama ile yakından ilişkili hem de daha öznel kararların alındığı bağımsız bir süreçtir. Villanızın cephe tasarımı tamamen başına buyruk bir tasarım anlayışıyla oluşturulmamalıdır. Kitlesel tasarım ve yerleşim, peyzaj düzenlemesi, iç mimari tasarım anlayışı cephe tasarımı ile birbirini bütünlemelidir. Seçilecek malzemeler, pencere boyutları, renk ve doku özellikleri bütünlük arz etmelidir. Cephe tasarımında çok fazla sayıda malzeme kullanmak ve gözü yoran karışık bir görünüm elde etmek günümüz mimari anlayışında doğru değildir. Cephe tasarımında da plan taslaklarında olduğu gibi daha ham ve konsept tasarım alternatiflerinden başlayarak zamanla daha olgun ve detaylara inen bir çalışma süreci olağandır.
Villanızın tasarımında projenin bulunduğu bölgenin oldukça önemli olduğunu aslında belirtmeye gerek yoktur ama yine de üzerinde düşünülmesi gereken bazı kavramları belirtmeliyiz. Birinci ve en önemlisi kuşkusuz lokal coğrafyaya, topoğrafyaya uyum ve hemen ardından ekleyebileceğimiz iklimsel koşullara uyumdur. Çok sıcak bir bölge ile çok soğuk bir bölgede farklı mimari çözümler gerekir. Güneş, gölge, rüzgar, yağmur, kar, sıcaklık, nem göz önünde bulundurulması gereken temel kriterlerdir. Bu etmenleri mimari tasarımında verimli bir şekilde değerlendirmek sürdürülebilir ve iyi tasarım açısından elzemdir. Mümkün olduğunca yapay ve enerji tüketimine sebep olacak çözümler yerine, doğal yöntemler ve mimari tasarımının zekasından kaynaklanan çözümleri tercih etmek doğru olacaktır.
Projenizin bulunduğu bölgedeki yapıların komşuluk ilişkisi önemlidir. Villa hayatı ailenizin yaşamını geçireceği ve mahremiyet ihtiyacınızın yüksek olacağı bir yaşam biçimi olabilir. Bu durumda projenizde perdelemeler, saçaklar, pergolalar, bitki duvarları gibi çözümlerle kendinize yalıtılmış alanlar yaratmak isteyebilirsiniz.
Yine projenizin bulunduğu bölgede uzun yıllar içinde oturmuş mimari bir tarz olabilir. Bu iyi bir tasarımcı için eşsiz bir nimettir aslında. Yerel mimariyle uyum, güncel bir yorumla harmanlanarak olağan üstü tasarımların ortaya çıkmasına imkan tanıyabilir. Mimarınız sahip olduğu üslubu yerel mimari özelliklerle zenginleştirerek kendi mimari tarzını yeniden yaratma yoluna bile girebilir bu süreçte. Bodrum'da, Karadeniz'de, Safranbolu'da, Mardin'de yerel dokunun bir parçası olabilecek kadar uyumlu, kendi karakterini yansıtabilecek kadar özgün bir mimari tasarım yapabilmek her mimarın harcı değildir. Ailenizin belki de bu en büyük yatırımı için bu şekilde üst düzeyde bir hedefi mimarınızdan istemeniz onu daha da motive edecek ve yaptığı işten daha büyük zevk almasını sağlayacaktır. Sonuçta da tüm tarafların aidiyet hissedecekleri, duygusal bağ kuracakları olgun bir eser meydana gelecektir.
Mimari proje tasarımında kısıtları tarif eden temel verilerden bazıları da resmi planlardan kaynaklanır. Yani parselinizin sınırlarını belirleyen aplikasyon krokisi ve yapılabilecek bina büyüklüklerini tarif eden imar durumu mimarınız için en temel verilerdendir. İmar durumunda villanızın zeminde oturabileceği maksimum büyüklük, yola ve komşu parsellere minimum ne kadar yaklaşabileceği, kat yükseklikleri ve binanın toplam inşaat alanı ile ilgili sınırlar tarif edilir. İmar durumlarının mimari estetiği bozduğu yada mimari tasarım özgünlüğüne gem vurduğu tartışmaya açık bir konudur. Ancak inşaat ruhsatınızı alabilmeniz için mimarınızla birlikte hazırladığınız projeyi ilgili belediyesinden bahsedilen sınırlamalar ile birlikte onaylatma zorunluluğunuz bulunduğundan bu sınırlamalara uymanın yada en azından bu sınırlamalara aykırı tasarım yapmamanın bir yolunu bulmanız gerekecektir. Alanında tecrübeli bir mimar size bu süreçte yol gösterici olarak başınızı ağrıtmayacak çözümler üretebilecektir.
Günümüzde çevreci özelliklere sahip mimari çözümler her geçen gün artmaktadır. Dünya enerji tüketiminin %40 a yakını konut alanlarında gerçekleştiği için, konut ve villa tasarımlarında sağlanabilecek her bir verimlilik çözümü olumlu bir adım olacaktır. Enerji verimliliği yanında su tüketiminin de kontrollü olması, yağmur sularının ve kullanılmış suların tekrar değerlendirilebileceği çözümler geliştirilmesi hem maddi hem manevi olarak mimarınızı ve ailenizi tatmin edecektir. Atık yönetimi yine mimari çözümlerle kolaylaştırılabilecek, çevreye olumsuz etkilerin minimuma indirilmesini sağlayabilecek önemli bir başlıktır.
MAKET
Mimari tasarım sürecinde çizim ve foto gerçekçi görsellere ek olarak maket üzerinden tasarımın incelenmesi oldukça faydalı sonuçlar vermektedir. Yapının arsaya oturumunun en iyi bir şekilde görülebildiği maketler hem projeyi anlamayı kolaylaştırır hem de en üst ölçekten kontrol imkanı vererek büyük hataların yapılmasını engeller.
BIM
Son yıllarda mimari tasarımda kullanılan bir diğer önemli yöntem de BIM (Building Information Modeling) (YBM - Yapı Bilgi Modelleme)' dir. BIM çeşitli mimari yazılımların kullanılarak bina projelerinin dijital ortamda tam bir gerçeklik ve uyumlulukla modellenmesi ve simüle edilmesidir. Standart çizim ve 3 boyutlu modelleme programlarından farkı BIM modelinde yapıyı oluşturan tüm elemanların kendi özelliklerini ve parametrelerini üzerilerinde taşımaları bu sayede sanki şantiye ortamında binayı gerçekten inşa ediyormuş gibi sanal ortamda tüm projeyi ayağa kaldıran bir sistem olmalarıdır. Günümüzde bir çok mimar BIM yazılımları kullanmaktadır. Mimarınızın bu imkanı size sunmasını istemek projelerin koordinasyonu ve inşaat sürecinde birçok kolaylıklar sunacaktır.
Comments